“Denk eens na over de vraag hoeveel plaatjes je hebt gezien vanaf het moment dat je opstond tot nu?” Met deze vraag start Elzelien graag een gastles Beeldkraken op een middelbare school of basisschool. Aan de hand van het lesmateriaal van Beeldkraken wil ze leerlingen meer bewust maken van de invloed die beelden op hen kunnen hebben.

“Ik vraag aan leerlingen welke aantallen foto’s, billboards, prenten en andere afbeeldingen ze in een paar uur al op hun netvlies hebben gekregen. Vaak zijn ze zelf verbaasd over de hoeveelheid wanneer ze een schatting hebben gemaakt, want zonder het te merken komen er al scrollend en swipend natuurlijk heel wat afbeeldingen voorbij. Maar wat doen al die beelden eigenlijk met ze? In hoeverre worden ze er door beïnvloed? Met Beeldkraken proberen we jongeren hier over na te laten denken.”

Beelden leren lezen

Samen met docenten en haar collega’s van de BelevenisTafel ontwikkelt Elzelien sinds begin 2017 lessen voor de website www.beeldkraken.nl. Hier kunnen leerkrachten uit het basis- en voortgezet onderwijs gratis gebruik van maken. Daarnaast is er een permanente tentoonstelling met serious games in de Centrale Bibliotheek in Rotterdam én een interactief lespakket voor bibliotheken die een BelevenisTafel in huis hebben. “Het is allemaal begonnen toen de Atlas Van Stolk, één van Nederlands grootste beeldencollecties, haar beeldmateriaal in wilde zetten voor educatieve doeleinden om daarmee een jonger publiek aan te spreken. De collectie van bijna een kwart miljoen spotprenten, kaarten, foto’s, tekeningen en affiches bleek ideaal om leerlingen mediawijzer te maken.”

In elk beeld zit een boodschap

Het ontwikkelen van kritische vaardigheden bij jongeren is volgens Elzelien essentieel. “Ik denk dat het goed is om stil te staan bij de vraag hoe al die afbeeldingen jou proberen te beïnvloeden. Dat je je afvraagt wie ze gemaakt heeft en met welk doel. Het gaat er daarbij niet eens zozeer om of een afbeelding bewerkt of gemanipuleerd is – want dat is vaak niet eens met het blote oog te zien – maar wel om de vraag wat die voortdurende stroom aan beelden met je doet. In hoeverre laat je je beïnvloeden?”

“Al die afbeeldingen zijn er namelijk niet voor niets,” vervolgt Elzelien. “Er zit altijd een bedoeling achter. Een fotograaf, kunstenaar, cartoonist of reclame-ontwerper wil met zijn creatie immers iets vertellen. Zo kan hij willen laten zien wat er onlangs is gebeurd, je verleiden tot aankoop, je mening willen beïnvloeden of gewoon een mooi beeld willen tonen. Met opzet worden specifieke kleuren en technieken toegepast om het doel van een afbeelding te communiceren. Sta je hier nooit bij stil, dan is de kans groot dat je de boodschap van heel wat beelden onbewust en kritiekloos overneemt. En dat is natuurlijk niet de bedoeling.”

Bekijkt Elzelien beelden nu op een andere manier sinds ze dit werk doet? “Meer dan ooit focus ik voornamelijk op de bron: wie wil mij via deze foto, illustratie of flyer iets mededelen en met welk doel? Dit gaat eigenlijk als vanzelf, en we hopen natuurlijk dat scholieren ook steeds bewuster gaan nadenken over wat ze waarnemen.”