Even scrollen op Instagram, een spelletje spelen op de tablet of langs de billboards op straat fietsen: jongeren krijgen dagelijks heel veel beelden te verwerken. Educatief auteur Beeldkraken Ellen van Gasteren: “Al die foto’s, animaties, prenten en reclames zijn er niet voor niets.”

Ellen van Gasteren is leerkracht op een basisschool in de buurt van Leiden. Daarnaast werkt ze sinds 2017 als educatief auteur mee aan een bijzonder project van de BelevenisTafel: Beeldkraken. “Beeldkraken is er voor het onderwijs. Het leert jongeren met een kritische blik te kijken naar de afbeeldingen die ze dagelijks voorbij zien komen. Dat is nodig, want jongeren zien enorm veel beelden voorbij komen. Wist jij dat jongeren in één dag evenveel beelden zien als iemand in de Gouden Eeuw in zijn hele leven?”

“In elk beeld is een boodschap verwerkt. De maker wil met het beeld iets vertellen. Vaak zijn de beelden bewerkt met filters, op een bepaalde manier uitgesneden of ondertiteld met krachtige woorden. Kortom: over het hele plaatje is goed nagedacht. Met Beeldkraken willen we jongeren hiervan bewust maken, zodat ze niet klakkeloos overnemen wat ze zien.”

In de kluis van de Atlas Van Stolk

Jongeren weerbaar maken tegen de beelden die ze zien, dat is dus het idee. Een idee dat uit de koker komt van opdrachtgever Atlas Van Stolk, een stichting met een verzameling van bijna 270.000 prenten, kaarten, tekeningen en afbeelding over de Nederlandse geschiedenis. “Op de website beeldkraken.nl zijn meer dan 180 geselecteerde afbeeldingen uit deze enorme collectie voorzien van kijkvragen en lesmateriaal voor in de klas.”

Of het nu om een authentieke tekening van een VOC-schip gaat, de winnende spotprent van 2020 of een nieuwsfoto van het Koningshuis, Ellen heeft al behoorlijk wat afbeeldingen voorzien van lesopdrachten. “Wat echt indruk heeft gemaakt is dat we een keer in de kluis van Atlas Van Stolk de originele afbeeldingen mochten zien. We moesten toen door een hele dikke kluisdeur en er waren allemaal mappen en lades gevuld met prachtige gekleurde prenten, kaarten en foto’s. Toen had ik wel iets van ‘wow, het is heel bijzonder dat we hiermee mogen werken’.”

Expositie in Bibliotheek Rotterdam

Voor de Centrale Bibliotheek in Rotterdam werkt Ellen mee aan de permanente expositie over Beeldkraken. “Op drie BelevenisTafels kunnen honderden beelden uit de collectie van de Atlas Van Stolk tot in de kleinste details bekeken worden. Speciale kijkvragen, quizzen en gespreksspellen stimuleren bezoekers tot het ontwikkelen van een kritische blik. Als ik in de bieb ben, vind ik het geweldig om te zien hoe enthousiast jongeren aan de slag gaan met de serious games die we hebben bedacht.”

Of ze door haar werk zelf kritischer naar beeld is gaan kijken? “Ja, zeker. Ik sta er meer bij stil dat iedere foto, prent of poster een bepaalde betekenis heeft. Als ik dan met vriendinnen door de stad loop, vind ik het ook leuk om ze uit te dagen eens kritischer te kijken naar de beelden die ze zien.”